Marzeniem każdego trenującego pięściarza jest jak najszybsze osiągnięcie wysokiej formy sportowej i jak najdłuższe jej utrzymanie. Co to jest forma sportowa, jakie są charakterystyczne jej objawy i jak ją osiągnąć?

Forma sportowa jest to wysoki poziom zdolności organizmu do wykonywania wysiłku fizycznego, pełny jego rozkwit pod względem fizjologicznym i anatomicznym w wyniku systematycznego treningu sportowego w połączeniu z wysokim rozwojem cech moralnych i siły woli. Trening zawodniczy polega na stopniowym przystosowaniu ustroju pod względem czynnościowym do wysiłku fizycznego, w wyniku, wielokrotnie powtarzanych ćwiczeń. W ustroju powstają zmiany fizjologiczne w kierunku podniesienia jego wydolności. Uwidacznia się to nie tylko podczas pracy, np. zawodów sportowych, walk treningowych, w czasie wykonywania prób czynnościowych opartych na wysiłku fizycznym, ale również w funkcji organizmu w czasie spoczynku.

U wytrenowanego pięściarza w czasie spoczynku obserwujemy: wolne tętno tzw. bradycardię, umiarkowane ciśnienie krwi, wolne głębokie oddechy, natomiast w oczekiwaniu na rozpoczęcie pracy, podczas tzw. stanów przedstartowych opanowanie i dobre samopoczucie, chęć do stoczenia walki sportowej i osiągnięcie dobrego wyniku sportowego. Wszystko to świadczy o dobrej kondycji ogólnej zawodnika niezbędnej do osiągnięcia formy sportowej, czyli stanu przemijającego, maksymalnego przygotowania do pokonywania wielkich wysiłków fizycznych.

Trening powinien być przystosowany do indywidualnych cech zawodnika: budowy ciała pięściarza, wrodzonych dyspozycji czynnościowych, przygotowania fizycznego i psychicznego. Np. zawodnicy o usposobieniu agresywnym, hołdujący ciągłemu atakowi w czasie walki, wymagają innego przygotowania treningowego, kondycyjnego i technicznego, niż zawodnicy boksujący w defensywie. Innego przygotowania treningowego wymagają zawodnicy o sylwetce szczupłej, wysokiej od zawodników krępych, niskich i bardzo silnych. Bliższa ocena tych właściwości zawodnika stanowi o wyborze metody treningowej.

Do pełnej formy sportowej prowadzi więc bardzo systematyczny trening pod kierunkiem wysoko kwalifikowanych trenerów i pod kontrolą sportowo-lekarską. Oczywiście reżim treningowy musi być przestrzegamy łącznie z okresem wypoczynku, procesów odnowy, kontrolą odżywiania itp.

Objawami formy sportowej są:

1) dobre samopoczucie zawodnika, chęć do treningu i brania udziału w zawodach, ochota spotykania się z groźnymi przeciwnikami,
2) uzyskiwanie wysokich wyników sportowych,
3) szybka adaptacja do wysiłku,
4) najwyższa aktywność narządów i układów organizmu w czasie wysiłku,
5) szybki powrót do normy po zakończonym wysiłku sportowym,
6) wysokie wartości parametrów fizjologicznych świadczące o pełnym rozkwicie czynnościowym organizmu (testy sprawnościowe, wyniki badań lekarskich).

Wszystkie te objawy i parametry fizjologiczne razem wzięte świadczą o stopniu uzyskanej formy sportowej. Formę sportową można utrzymać przez dłuższy czas, regulując odpowiednio natężanie treningu. Tylko bardzo doświadczeni zawodnicy mogą pozwolić sobie na własny model treningu. W wyniku bowiem nieprawidłowego i niekontrolowanego treningu, prowadzonego na własną rękę bez wiedzy trenera, sportowiec może się doprowadzić do stanów patologicznych, zamiast do uzyskania formy sportowej — do przemęczenia i przetrenowania.

Zawodnicy powinni zdawać sobie sprawę z tego co nazywamy zmęczeniem, przemęczeniem, a co przetrenowaniem organizmu. Zmęczenie jest to chwilowe obniżenie poziomu zdolności do pracy organizmu jako skutek wykonanej pracy. Zmęczenie w procesie szkoleniowym występuje bardzo często po każdym treningu w zależności od obciążenia. Jest to proces jakby obronny organizmu przed nadmierną eksploatacją. Zachowanie odpowiednich warunków higienicznych po treningu składających się na tzw. procesy odnowy (kąpiel, odpoczynek, masaż), zdolność organizmu do wysiłków fizycznych szybko powraca, osiągając nawet wyższe zdolności do pracy. Dlatego też odpowiedni odpoczynek uważany jest powszechnie za formę kontynuacji treningu.

Przy niedostatecznym wytresowaniu i przygotowaniu fizycznym pięściarza wykonywanie nadmiernego wysiłku fizycznego (na treningu lub przez udział: w zawodach) przewyższającego jego możliwości czynnościowe może doprowadzić do ostrego przemęczenia.

Objawami ostrego przemęczenia są:
1) silne osłabienie (czasem omdlenie),
2) zawroty głowy,
3) wymioty,
4) bladość powłok skórnych,
5) znaczne obciążenie tętniczego ciśnienia krwi,
6) czasem zakłócenie czynności nerek (zmiany w moczu).

Dlatego nie należy nigdy brać udziału w zawodach lub współzawodniczyć w nadmiernych wysiłkach fizycznych w innej formie bez dostatecznego przygotowania, ponieważ może to doprowadzić do fatalnych w skutkach następstw w stanie zdrowia. Czasem odbić się to może szkodliwie na dalszej karierze pięściarza.

Wykonywanie niekontrolowanych, dużych wysiłków fizycznych przez wytrenowanych nawet zawodników oraz zbyt częsty udział w zawodach może doprowadzić do przetrenowania. Przetrenowanie występuje więc u sportowca, który osiągnął już pewien poziom treningowy, jednakże nastąpiły nieprawidłowości w metodzie treningowej (szczególna eksploatacja organizmu zawodnika). Również dopuszczanie zawodników do zawodów w okresie osłabienia organizmu, np. w okresie rekonwalescencji po chorobach lub w czasie choroby, może sprzyjać rozwojowi przetrenowania.

Objawami przetrenowania są objawy subiektywne (podmiotowe) dotyczące samopoczucia boksera, jak:

1) niechęć do treningu,
2) depresja psychiczna (przygnębienie),
3) zwiększona wrażliwość na bodźce zewnętrzne,
4) szybsze męczenie się,
5) brak apetytu,
6) zaburzenia snu,
7) dolegliwości kostno-stawowe.

Są też objawy obiektywne stwierdzane przez lekarza, a mianowicie:

1) obniżenie ogólnej wydolności fizycznej,
2) potrzeba dłuższego odpoczynku po wykonaniu pracy,
3) spadek wagi ciała,
4) podwyższenie ciśnienia skurczowego krwi,
5) podwyższenie częstości tętna,
6) obniżenie pojemności życiowej płuc,
7) obniżenie wyników prób czynnościowych,
8) skłonności do kontuzji mięśniowo-ścięgnistych.

Jest rzeczą pożądaną, aby każdy zawodnik orientował się jakie są objawy formy sportowej czy przetrenowania, jednak sam nie może z tego stanu wyciągać zbyt daleko idących wniosków, szczególnie na podstawie jednego z powyżej wymienionych objawów np. zaburzeń snu, czy nawet szybszego męczenia się. W każdym z takich przypadków pięściarz powinien być poddany konsultacji lekarza-specjalisty sportowego, znającego zawodnika, metodę treningową, mogącego jednocześnie przeprowadzić testy fizjologiczno-sprawnościowe.

Przy obecnych wymaganiach treningowych (stosowanych obciążeniach) prowadzenie treningu bez konsultacji lekarza-specjalisty nie tylko nie gwarantuje pełnych sukcesów, ale jednocześnie może stanowić zagrożenie dla zdrowia zawodnika

Opracował: dr Zbigniew Ruciński